συνέχεια…

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ

Η ΝΗΣΤΕΙΑ ΕΝΤΟΛΗ ΤΟΥ ΘΕΟΥ

ΝΗΣΤΕΙΑΙ ΕΝ ΤΗ ΟΡΘΟΔΟΞΩ ΕΚΚΛΗΣΙΑ

Εἰς τὴν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν ὑπάρχουν αἱ κάτωθι Νηστεῖαι:

1) Τῆς Τετάρτης καί Παρασκευῆς.

2) Τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς καί Μ. Εβδομάδος.

3) Τῶν ῾Αγίων ᾿Αποστόλων.

4) Τοῦ Δεκαπενταυγούστου.

5) Τῆς ἡμέρας τῆς ἀποτομῆς τῆς τιμίας κεφαλῆς τοῦ Προδρόμου, (29 Αὐγούστου).

6) Τῆς ἡμέρας τῆς Ὑψώσεως τοῦ Τιμίου και Ζωοποιοῦ Σταυροῦ (14 Σ/βρίου).

7) Τοῦ 40/ημέρου (τῆς τῶν Χριστουγέννων) καί

8) Τὴν τῆς παραμονῆς τῶν Φώτων.

ΠΩΣ ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΟΥΝΤΑΙ ΑΥΤΑΙ

α) Τῆς Τετάρτης καί Παρασκευῆς

Την Τετάρτην καί Παρασκευήν τάς νηστεύομεν εἰς ἔνδειξιν πένθους. Διότι, τήν μέν Τετάρτην ἔγινε τὸ ἄνομον συμβούλιον κατά τοῦ Κυρίου, τήν δέ Παρασκευήν ἔπαθε σαρκί τὸν ὑπέρ τῆς σωτηρίας ἡμῶν θάνατον ἐπί τοῦ Σταυροῦ, ὡς ὁ Ἱερομάρτυς Πέτρος ὁ ᾿Αλεξανδρείας λέγει: «Οὐκ ἐγκαλέσει τις ἡμῖν παρατηρουμένης Τετράδα καί Παρασκευήν, ἐν αἷς καί νηστεύειν ἡμῖν κατά παράδοσιν εὐλόγως προστέτακται. Την μέν γάρ Τετράδα διά το γινόμενον συμβούλιον ἀπὸ τῶν Ἰουδαίων ἐπί τῇ προδοσίᾳ τοῦ Κυρίου· τήν δὲ Παρασκευήν, διά το πεπονθέναι Αὐτὸν ὑπὲρ ἡμῶν…» (Πέτρου Καν. ιε΄).

Έχομεν δὲ ἔτι μαρτυρίαν περί τῆς Νηστείας τῆς Τετάρτης και Παρασκευῆς ἀπό τάς Διαταγάς τῶν ᾿Αγίων ᾿Αποστόλων ἔνθα ἐμφαίνεται σαφῶς, ὅτι Αὐτός Οὗτος ὁ Κύριος ἔδωκεν έντολήν περί αὐτῆς. «Παρήγγειλεν ἡμῖν Αὐτός (ὁ Κύριος), νηστεύειν Τετράδα καί Παρασκευήν» (Βιβλ. Ε’ κεφ. VX § 25) ὡς καί ἐκ τῶν ᾿Αγίων Αποστόλων (Κανών ΞΘ΄).

β) Τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς

Τήν Μ. Τεσσαρακοστήν την νηστεύομεν, διότι Αὐτός Οὐτος ὁ Κύριος πρῶτος ἐνήστευσεν αὐτήν ἐν τῇ ἐρήμῳ. «Νηστεύσας ἡμέρας τεσσαράκοντα και νύκτας τεσσαράκοντα…» (Ματθ. δ’ 2), καί κατόπιν ἐντολῆς τῶν ᾿Αγίων ᾿Αποστόλων ἐπί ποινῇ καθαιρέσεως διά τούς Κληρικούς καί ἀφορισμοῦ διά τοὺς λαϊκούς, ἐχούσης οὕτω: «Εἰ τις Ἑπίσκοπος ἢ Πρεσβύτερος ή Διάκονος ή Ὑποδιάκονος ἢ ᾿Αναγνώστης ή Ψάλτης τήν ᾿Αγίαν Τεσσαρακοστήν οὐ νηστεύει, ἡ Τετράδα ή Παρασκευήν, καθαιρείσθω· ἐκτός εἰ μὴ δι᾽ ἀσθένειαν σωματικήν ἐμποδίζοιτο. Ἐὰν δὲ λαϊκός ᾖ, ἀφοριζέσθω» (Κανών ΞΘ’ τῶν ᾿Αγίων ᾿Απο- στόλων).

γ) Τῶν ῾Αγίων ᾿Αποστόλων

Τὴν τῶν ᾿Αγίων ᾿Αποστόλων Νηστείαν την νηστεύομεν πρός τιμήν αὐτῶν καὶ ἵνα μιμηθῶμεν αὐτούς, πού ἐνήστευσαν καί ἐγκρατεύθησαν μέχρι θανάτου, ἵνα διδάξουν ἡμᾶς.

Ἐάν ρίψωμεν ένα βλέμμα εἰς τὸ Βιβλίον τῶν Πράξεων τῶν ᾿Αποστόλων θὰ ἴδωμεν ὅτι οἱ ᾿Απόστολοι πρό πάσης ἀποφάσεὡς των ἐνήστευον καί προσηύχοντο. «Τότε ἀφοῦ ἐνήστευσαν καί προσηυχήθησαν καὶ ἐπέθεσαν τὰς χεῖρας ἐπ᾿ αὐτούς, ἀπέστειλαν» (Πράξ. ιγ’ 3)· καί πάλιν: «Καί ἀφοῦ ἐχειροτόνησαν εἰς αὐτους πρεσβυτέρους κατά πᾶσαν Ἐκκλησίαν, προσευχηθέντες μέ νηστείας ἀφιέρωσαν εἰς τὸν Κύριον…» (Πράξ. ιδ’ 23) κ.ο.κ.

γ) Τῆς 15ης Αὐγούστου

Τήν Νηστείαν τῆς 15ης Αὐγούστου την διακρίνομεν εἰς δύο νηστείας. Την πρώτην, ἀπό τῆς 1ης ἕως τῆς 5ης Αὐγούστου, (διότι την 6ην, εἰς τὴν Μεταμόρφωσιν τοῦ Σωτῆρος καταλύομεν ιχθύν), τὴν δὲ δευτέραν, ἀπό τῆς 7ης ἕως καί τῆς 14ης, διά τήν Κοίμησιν τῆς Θεοτόκου.

Δι’ αὐτήν τήν Νηστείαν ὁ Θεσσαλονίκης Συμεών λέγει τά ἑξῆς: «Ἡ νηστεία αὕτη εἰς τιμήν τῆς Μητρός τοῦ Λόγου τοῦ Θεοῦ ἀποβλέπει, ἡ ὁποία προγνωρίζουσα τήν ἁγίαν της μετάστασιν ἀπὸ τοῦ κόσμου αὐτοῦ, πάντοτε ἡγωνίζετο ὑπέρ ἡμῶν, καὶ ἐνήστευεν ἄν καὶ ἀνάγκην δέν εἶχε τῆς νηστείας, ὡς καθαρά καί πανάμωμος πού ἦτο ζῶσα ἀγγελικῶς… Διά τοῦτο καί ἡμεῖς πρέπει να νηστεύωμεν καί νά τήν ἀνυμνοῦμεν, μιμούμενοι τὸν βίον της, ἵνα διεγείροντες αὐτήν ἱκετεύῃ ὑπέρ ἡμῶν» (Συμ. Θεσσαλ. ᾿Από- κρ. Ν’).

ε) Τῆς 29ης Αὐγούστου (᾿Αποτομῆς τῆς τιμίας κεφαλῆς τοῦ Προδρόμου)

Τὴν ἡμέραν αὐτήν πενθοῦντες διά τον φόνον τοῦ Μεγίστου τῶν Προφητῶν Ἰωάννου τοῦ Προδρόμου καί Βαπτιστοῦ, νηστεύομεν.

στ) Τῆς 14ης Σεπτεμβρίου (Ὑψώσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ).

Τήν ἡμέραν αὐτήν τήν νηστεύομεν, διότι κατ᾿ αὐτὴν τὴν ἐορτήν ἀναγινώσκεται τὸ Εὐαγγέλιον τῆς Μ. Παρασκευῆς.

ζ) Τοῦ 40/ημέρου (πρό τῶν Χριστουγέννων).

Τήν νηστείαν αὐτήν τῶν Χριστουγέννων, την λέγομεν 40/θήμερον, καί τήν νηστεύομεν, ὡς ἐνήστευσεν ὁ Μωϋσῆς ἐπί τοῦ ὄρους Σινᾶ (Εξοδ. λδ΄ 28). Αὐτὸς μὲν, ἵνα λάβῃ τὸν Λόγον τοῦ Θεοῦ ἐπί λιθίνων πλακῶν, ἡμεῖς δέ, ἵνα λάβωμεν Αὐτόν σε σαρκωμένον ἐκ τῆς Παναγίας Παρθένου.

η) Τῆς παραμονῆς τῶν Φώτων.

Την παραμονήν τῶν Φώτων ἐθέσπισεν ἡ Ἐκκλησία νηστείαν, ἵνα τήν ἐπαύριον, καθαροί καί νηφάλιοι, παρασταθῶμεν εἰς τὴν παρουσίαν τοῦ Θεοῦ ἐν τῷ Βαπτίσματι, πού πρόκειται να παρουσιασθῶσιν καί τα τρία πρόσωπα τῆς Παναγίας Τριάδος. 1) Ὁ Πατήρ, λέγων: «Οὐτός ἐστιν ὁ Υἱός μου ὁ ἀγαπητός». 2) Ο Υἱός, βαπτιζόμενος καί 3) «Τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ καταβαῖνον ὡσεί περιστερά καί ἐρχόμενον ἐπ᾿ αὐτόν» τὸν Ἰησοῦν (Ματθαῖος γ’ 16-17).

Αὐταί λοιπόν εἶναι αἱ καθιερωμέναι Νηστείαι καὶ αἱ αἰτίαι αὐτῶν.

ΤΡΟΠΟΣ ΝΗΣΤΕΙΑΣ

Κάθε Νηστεία ἔχει καί ἴδιον τρόπον τηρήσεως. Ο προσδιορισμός δὲ τῆς τροφῆς κατά τάς νηστευσίμους ἡμέρας δέν βασίζεται ἐπί οἱασδήποτε αὐθαιρεσίας, ἀλλ’ ἐφηρμόσθη διά τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ Τυπικοῦ πρὸς τὴν ἡμετέραν ἀσθένειαν, ἐπί τῇ βάσει τῶν ἱερῶν ὑποδειγμάτων. Εἶναι φυσικωτάτη ή στέρησις πάσης ζωϊκῆς τροφῆς, ἰδίως δὲ τοῦ κρέατος, ἐν ταῖς ἡμέραις ἐκείναις, ὅσαι εἶναι ἐξαιρετικῶς ἀφιερωμέναι εἰς προσευχήν.

1) Ἡ Τετάρτη καί ἡ Παρασκευή δέον να νηστεύηται μέ ξηροφαγίαν μέχρι τῆς 9ης ώρας, (3ης ἀπογευματινῆς ἰδικῆς μας), ὡς καί ὁ θεῖος Ἐπιφάνιος λέγει: «Νηστεία Τετράδῃ καί Προσαββάτῳ, ἤτοι Παρασκευῇ, ἔως ὥρας ἐνάτης». Ξηροφαγία εἶναι φαγητόν ἅπαξ τῆς ἡμέρας μετά τάς τρεῖς, ἄνευ ἐλαίου καί οἶνου.

Ἐξαιροῦνται τῆς Νηστείας αἱ Τετάρται καί αἱ Παρασκευαί, τῆς Διακαινησίμου Ἑβδομάδος, καί τῆς Ἑβδομάδος μετά την Πεντηκοστήν.

Κατ’ αὐτάς τάς δύο εβδομάδας καταλύομεν ἀπ᾿ ὅλα. Την μέν Διακαινήσιμον ἑβδομάδα, διότι θεωρεῖται ὡς μία ἡμέρα ὅλη ἡ ἑβδομάς, ᾿Αναστάσιμος, ὡς μᾶς λέγει ὁ ξδ’ Κανών τῆς ΣΤ΄ Οἰκ. Συνόδου, καί προτρέπει καί καθημερινήν Θείαν Κοινωνίαν, ἀνεξαρτήτως νηστείας, την δὲ ἑβδομάδα μετά την Πεντηκοστήν, διότι ἔχομεν ᾿Αποστολικήν ἐντολήν περί αὐτῆς, ἔχουσαν οὕτως: «Μετά οὖν τὸ ἑορτάσαι ὑμᾶς τήν Πεντηκοστήν ἑορτάσατε μίαν ἑβδομάδα, καί μετ᾿ ἐκείνην νηστεύσατε· δίκαιον γάρ καί εὐφρανθῆναι ἐπί τῇ ἐκ Θεοῦ δωρεᾷ καί νηστεῦσαι μετά τήν ἄνεσιν» (Διαταγαί Βιβλ. Ε΄ Κεφ. 20).

2) Ἡ Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Κατ’ αὐτήν νηστεύομεν, ὡς τάς Τετάρτας καί Παρασκευάς, μέ ξηροφαγίαν μετά τήν ἐνάτην ὥραν. Πλήν τῶν Σαββάτων καί Κυριακῶν, που καταλύεται ἔλαιον καί οἶνος, ὡς καί τοῦ Εὐαγγελισμοῦ ὀψάριον, ἐκτὸς ἄν τύχη Μ. Εβδομάδα, που τότε καταλύεται μόνον ἔλαιον καί οἱνος. Ἡμεῖς καταλύομεν καί τῶν Βαΐων ὀψάριον, ἀλλ᾿ ὁ ῞Αγιος Νικόδημος λέγει εἰς τὴν ὑποσημείωσιν τοῦ ξθ’ ᾿Αποστολικοῦ Κανόνος, ὅτι κάποιο νεώτερο χέρι ἔβαλε τοῦτο εἰς τὸ Τριώδιον καί εἰς τὰ νεώτερα Τυπικά, διότι εἰς τὰ ἀρχαῖα χειρόγραφα καὶ Τυπικά δέν ὑπάρχει αὐτό.

Εἰς τήν Νηστείαν τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς συμπεριλαμβάνεται καί ἡ Νηστεία τῆς Μ. Εβδομάδος. Περί τοῦ τρόπου τῆς Νηστείας αὐτῆς ἔχομεν εἰδικήν ἐντολήν τῶν ᾿Αποστόλων ἔχουσα οὕτως: «Ἐν ταῖς ἡμέραις οὖν τοῦ Πάσχα νηστεύετε, ἀρχόμενοι ἀπό Δευτέρας μέχρι τῆς Παρασκευῆς καί Σαββάτου, ἓξ ἡμέρας, μόνῳ χρώμενοι ἄρτῳ καί ἀλί καί λαχάνοις καί ποτῷ ὕδατι. Οἶνου δὲ ἐλαίου καί κρεῶν ἀπέχεσθαι ἐν ταύταις· ἡμέραι γάρ εἰσι πένθους, ἀλλ’ οὐχ᾽ ἑορτῆς. Τὴν μέντοι Παρασκευήν καί το Σάββατον ὁλόκληρον νηστεύσατε, οἷς δύναμις πρόσεστιν τοιαύτη, μηδενός γευόμενοι μέχρις ἀλεκτοροφωνίας νυκτός· εἰ δὲ τις ἀδυνατεῖ τὰς δύο συνάπτειν ὁμοῦ, φυλασσέσθω καν το Σάββατον· λέγει γάρ που αὐτός ὁ Κύριος περί ἑαυτοῦ φάσκων· «Ὅταν ἀπαρθῇ ἀπ᾿ αὐτῶν ὁ νυμφίος νηστεύσουσιν ἐν ἐκείναις ταῖς ἡμέραις» (Διαταγαί Βιβλ. ε΄ κεφ. 19).

συνεχίζεται…

ΠΗΓΗ: Από το βιβλίο του Δ. ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΥ «Η ΝΗΣΤΕΙΑ ΕΝΤΟΛΗ ΤΟΥ ΘΕΟΥ»